Ngài Mahāsi cho người mới: Học cách thấy rõ từng khoảnh khắc đang sống.

Lúc những hành giả sơ cơ làm quen với thiền định, câu hỏi thường gặp nhất là: “Tôi phải làm gì để thiền cho đúng?” Dựa trên những kinh nghiệm từ Ngài Mahasi bài giảng, Bậc Thầy không sử dụng các lý thuyết trừu tượng để giải đáp, nhưng lại đưa ra một phương pháp cực kỳ thực tế: hãy quan sát những gì đang xảy ra nơi thân và tâm, ngay trong giây phút này.

Đối với Ngài Mahasi cho người mới, thiền định không nhằm mục đích truy cầu cảm giác bình an hay sự im lìm đặc biệt. Thiền chính là rèn luyện khả năng quan sát sáng suốt. Mọi cử động của thân đều cần được nhận diện rõ rệt. Khi tâm suy nghĩ, biết đang suy nghĩ. Mọi trạng thái khó chịu đều cần được tỉnh giác ghi nhận. Chính sự hay biết này tạo nên nền móng cho trí tuệ phát sinh.

Ngài Mahāsi luôn dạy người mới bắt đầu từ những gì đơn giản nhất. Hơi thở, cụ thể là sự phồng và xẹp của bụng, trở thành đối tượng tập trung chủ đạo bởi sự thường trực và tính rõ ràng. Khi sự ghi nhận “phồng, xẹp” được nối tiếp không gián đoạn, trạng thái tâm lý sẽ dần thoát khỏi sự hỗn loạn và tăng cường độ sáng suốt. Dù tâm có xao lãng, chỉ việc ghi chú “nghĩ” và nhẹ nhàng tái tập trung. Đừng để sự bực bội hay nhu cầu phân tích làm gián đoạn việc thực hành.

Xuyên suốt nội dung các Ngài Mahasi bài giảng, Ngài luôn lưu ý rằng giá trị không nằm ở số giờ tọa thiền dài ngắn, mà là chánh niệm có mặt được bao nhiêu. Việc thực hành đúng đắn trong thời gian ngắn có giá trị hơn nhiều so với việc ngồi lâu mà thiếu chánh niệm. Bởi lẽ đó, người mới bắt đầu cần tránh việc cưỡng cầu một cách quá đà, mà hãy chú trọng vào việc duy trì thói quen và sự bền lòng.

Điểm độc đáo nổi bật trong lộ trình Ngài Mahasi cho người mới chính là việc hành thiền không chỉ bó hẹp ở việc tọa thiền. Tỉnh giác được duy trì xuyên suốt trong cả đi, đứng, nằm và ngồi. Thậm chí trong các hoạt động đời thường như ăn uống, làm việc nhà hay giao tiếp, chỉ cần có sự hiện diện của sati, đó chính là hành thiền. Bằng cách này, thiền sinh sẽ từng bước làm quen với lối sống tỉnh giác ngay trong sinh hoạt.

Khi tuân thủ nghiêm túc lộ trình trong Ngài Mahasi bài giảng, người mới sẽ bắt đầu thấy rõ một điều rất quan trọng: mọi sự vật hiện tượng đều vận hành theo chu kỳ phát sinh và kết thúc. Các cảm giác sẽ tan đi, ý nghĩ sẽ biến mất, và cảm xúc cũng không tồn tại vĩnh cửu. Nhận thức này không phải kết quả của tư duy logic mà là từ sự chứng nghiệm thực tế. Nó góp phần làm tiêu tan sự clinging và những thói quen phản ứng của tâm ý.

Đối với người mới, con đường here mà Ngài Mahasi cho người mới chỉ ra là một lối về vô cùng vững chãi và thẳng thắn. Đừng vội vã tin tưởng, cũng đừng nôn nóng chờ đợi thành tựu. Chỉ cần thực hành đúng, quan sát đều đặn, và để trí tuệ tự lớn lên theo thời gian. Đó là tinh thần cốt lõi trong những bài giảng giản dị mà sâu sắc của Ngài Mahāsi.